jlr
Dilbilim Araştırmaları Dergisi
1300-8552
2587-0939
Dilbilim Derneği
Sözeylemler Bağlamında Türkçe'de Kibarlık İmleri
Doğançay Aktuna
Seran
Kamışlı
Sibel
01
01
1997
8
133
141
07
07
2015
Bu çalışmada Türklerin konumlan kendilerine eşit olmayan muhataplarıyla konuşurken yaptıkları düzeltme ve aynı fikirde olmadıklarını belirtme gibi tehdit/ mahcup edici (face-threatening) iletişiminde sözcüklerinin etkisini yumuşatmak için kullanmayı tercih ettikleri kibarlık imleri incelenmektedir. Edimbilimdc merkezi bir kavram ve edimsel edincinin (pragmatic competence) temel bir bölümü olan kibarlık üzerine kuramlar, insanların sosyokültürel olarak uygun iletişim stratejileri kullanarak sosyal ilişkileri nasıl kurduklarını, sürdürdüklerini ya da desteklediklerini açıklamaya çalışır. Kibarlık üzerine yapılan çalışmalar, kibarlığın iletişimdeki işlevlerinin, dilsel imlerinin araştırılmasını ve bu kavramın evrenselliğinin sınanmasını içerir. Karşılıklı iletişim içindeki insanların bir diğerinin 'itibar gereksiniminin' (face), yani olumlu bir benlik-imgesi (self-image) yansıtma gereksinimlerine ve başkaları tarafından onaylanma arzularına nasıl uyduklarını açıklamak için değişik kibarlık kuramları öne sürülmüştür. Lakoff (1977) ve sonra Leech (1983) Grice'ın maksimlerine benzer bir dizi kibarlık maksimi önermişlerdir;
(Lakoff un 'Dayatma/uzak dur' ya da Leech'in 'Diğer kişiye maliyeti enaza indir. Diğer kişi için kan ençoklaştır' (bkz. Fasold 1990:159).
-