RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi

Öz

Sinema ortaya çıktığı yıllarda birçok tartışmayı da beraberinde getirmiştir. Bu tanımlara “gerçeklik” kavramı üzerinden katılan film eleştirmeni ve sinema kuramcısı André Bazin sinema ve yaşam sorusu arasındaki ilişkiye yönelik tespitleriyle öne çıkmıştır. Buna göre fotoğrafın ve sinemanın ortaya çıkması sanat tarihindeki “mimesis” sorununu da ortadan kaldırmıştır. Zira fotoğraf ve sinema sahip olduğu ontolojik olanaklar sayesinde nesne ve imgesi arasındaki “mesafeyi” kapatmıştır. Bazin bu bağlamda sinemayı fiziksel gerçekliği kurtaran ve insanın merkezî konumunu yerinden eden bir fenomen olarak görmüştür. Bu yaklaşım aynı zamanda “insan-merkezci” düşüncenin karşısında güçlü bir konum almaktadır. Başka bir deyişle Bazin’in, “gerçeklik” kavramı özelinde öne sürdüğü “fotografik imgenin ontolojisi” aynı zamanda insanın, “metafizik mevcudiyeti”ne karşı eleştirel bir tutum içermektedir. “Varlık” sorusunu merkeze alan bu yaklaşım hayvan konusunu da tartışmak için bir anahtar sunmaktadır. Bu makale Bazin’in sinemaya ilişkin bu tanımını hayvan temsili açısından tartışmaya açıp bu sinema kuramının hayvanlar hakkında ne tür etik-politik olanaklar sunabileceğini araştırmıştır. İnsanın metafizik kurgusu Jacques Derrida’nın belirttiği üzere dilin “logosantrik” (söz merkezci) kökenlerinden beslenmektedir ve bu kavramın çıkış noktası ise “insan-hayvan ayrımı” dır. Buna göre dil basitçe bir iletişim aracı olmayıp insanın hayvanlar karşısındaki eylemlerinin de çıkış noktasıdır. Sinemayı fiziksel gerçekliği kurtaran özgün bir dil olarak gören Bazin bu açıdan insan-hayvan ayrımının ontolojik ve etik-politik yönlerine ışık tutmaktadır. Bu bağlamda Bazin’in “gerçeklik” kavramı “insan-merkezli” düşüncenin temel kavramlarından olan “logosantrizm”i dışlayan bir zemin üzerinde kurgulanırken hayvanlar için temsil ötesi bir varoluş alanı açmaktadır.