Öz
This study aims at investigating the word ‘eye’ in
Turkish idioms from a cognitive linguistic perspective to reveal Turkish
speakers’ cognitive schemas of the ‘eye’, and to propose a cultural model
relating the ‘eye’. The database is composed of idioms containing the word
‘eye’ compiled from several monolingual dictionaries of Turkish idioms. Idioms
and their definitions are analyzed in terms of their figurative use of abstract
concepts. The conceptual metaphors and metonymies were identified on the basis
of the Conceptual Metaphor Theory (Lakoff
& Johnson, 1980; Kövecses, 2000). The findings reveal that the ‘eye’ is
generally conceptualized as EYE FOR THE FUNCTION OF EYE. Additionally, it is
used in the conceptualizations of mental faculties (remembering, intention),
emotions (love, sadness), personal characteristics (greed, naiveté), physical
states (time, death), and cultural elements (evil eye, curses). The study
provides further support for the interaction among language, body, cognition
and culture in Turkish.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Barcelona, A. (1997). Clarifying and applying the notions of metaphor and metonymy within cognitive linguistics. Atlantis, 19 (1), 21-48.
- Barcelona, A. (2000). Introduction: The cognitive theory of metaphor and metonymy. A. Barcelona (Der.) içinde, Metaphor and Metonymy at the Crossroads: A Cognitive Perspective (ss. 1-28). Berlin: Mouton de Gruyter.
- Barcelona, A. (2003). On the plausibility of claiming a metonymic motivation for conceptual metaphor. A. Barcelona (Der.) içinde, Metaphor and Metonymy at the Crossroads: A Cognitive Perspective (ss. 31-58). Berlin: Mouton de Gruyter.
- Barcelona, A. (2011). Reviewing the properties and prototype structure of metonymy. R. Benczes, A. Barcelona ve R. de Mendoza Ibanez (Der.) içinde, Defining metonymy in cognitive linguistics (ss. 7-57). Amsterdam /Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
- Baş, M. (2015). Conceptualization of Emotion through Body Part Emotions in Turkish: A Cognitive Linguistic Study. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
- Damasio, A. R. (1994). Descartes’ın Yanılgısı: Duygu, Akıl ve İnsan Beyni. İstanbul: Varlık Yayınları.
- Evans, V. ve Green, M. (2006). Cognitive Linguistics: An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press.
- Gibbs, R. W. (2006). Embodiment and Cognitive Science. Cambridge: Cambridge University Press.
- Goossens, L. (1995). Metaphtonymy: The interaction of metaphor and metonymy in expressions for linguistic action. L. Goossens, P. Pauwels, B. Rudzka-Ostyn, A. Simon-Vanderbergen, ve J. Vanparys (Der.) içinde, By word of mouth: Metaphor, Metonymy and Linguistic Action in a Cognitive Perspective (ss. 159-174). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
- Johnson, M. (1987). The Body in the Mind: The Bodily Basis of Meaning, Imagination, and Reason. Chicago/London: The University of Chicago Press.
Öz
Bu
çalışma, Türkçe deyimlerde ‘göz’ sözcüğünü bilişsel dilbilimsel bir açıdan
inceleyip, göz sözcüğünün Türkçe konuşan bireylerde oluşturduğu bilişsel
şemaları ortaya çıkarmayı ve ‘göz’e ait kültürel bir model önerisinde bulunmayı
amaçlamaktadır. Çalışmanın veri tabanı çeşitli deyimler sözlükleri taranarak
elde edilen ve göz sözcüğü içeren deyimlerden oluşmaktadır. Deyimler ve
tanımları incelenerek soyut kavramların ifadelerindeki değişmeceli kullanımlar
saptanmış ve bu deyimlerin altında yatan kavramsal eğretilemeler ve
düzdeğişmeceler Kavramsal
Eğretileme Kuramı (Lakoff ve Johnson, 1980; Kövecses, 2000) çerçevesinde tespit edilip açıklanmıştır. Bulgular, ‘göz’ün
çoğunlukla GÖZÜN İŞLEVİ YERİNE GÖZ olarak kavramsallaştığını göstermektedir. Bunun dışında, göz sözcüğünün, zihinsel yetilerin
(hatırlama, niyet), duyguların (sevgi, üzüntü), kişilik özelliklerinin (hırs,
saflık), fiziksel durumların (ölüm, zaman) ve kültürel ögelerin (nazar, beddua)
kavramsallaşmasında kullanıldığını ortaya koymaktadır. Çalışma, dil, beden, biliş ve kültür arasındaki
yakın ilişkiye Türkçe üzerinden destek sağlamaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Barcelona, A. (1997). Clarifying and applying the notions of metaphor and metonymy within cognitive linguistics. Atlantis, 19 (1), 21-48.
- Barcelona, A. (2000). Introduction: The cognitive theory of metaphor and metonymy. A. Barcelona (Der.) içinde, Metaphor and Metonymy at the Crossroads: A Cognitive Perspective (ss. 1-28). Berlin: Mouton de Gruyter.
- Barcelona, A. (2003). On the plausibility of claiming a metonymic motivation for conceptual metaphor. A. Barcelona (Der.) içinde, Metaphor and Metonymy at the Crossroads: A Cognitive Perspective (ss. 31-58). Berlin: Mouton de Gruyter.
- Barcelona, A. (2011). Reviewing the properties and prototype structure of metonymy. R. Benczes, A. Barcelona ve R. de Mendoza Ibanez (Der.) içinde, Defining metonymy in cognitive linguistics (ss. 7-57). Amsterdam /Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
- Baş, M. (2015). Conceptualization of Emotion through Body Part Emotions in Turkish: A Cognitive Linguistic Study. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
- Damasio, A. R. (1994). Descartes’ın Yanılgısı: Duygu, Akıl ve İnsan Beyni. İstanbul: Varlık Yayınları.
- Evans, V. ve Green, M. (2006). Cognitive Linguistics: An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press.
- Gibbs, R. W. (2006). Embodiment and Cognitive Science. Cambridge: Cambridge University Press.
- Goossens, L. (1995). Metaphtonymy: The interaction of metaphor and metonymy in expressions for linguistic action. L. Goossens, P. Pauwels, B. Rudzka-Ostyn, A. Simon-Vanderbergen, ve J. Vanparys (Der.) içinde, By word of mouth: Metaphor, Metonymy and Linguistic Action in a Cognitive Perspective (ss. 159-174). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
- Johnson, M. (1987). The Body in the Mind: The Bodily Basis of Meaning, Imagination, and Reason. Chicago/London: The University of Chicago Press.
Ayrıntılar
| Bölüm | Makaleler |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2016 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2016 |
Cited By
Türk Argosunda Erkek ve Kadın Eğretilemeleri
IBAD Sosyal Bilimler Dergisi
https://doi.org/10.21733/ibad.1480561
Bu eser
Dergi DOI:10.18492/dad